Σε μια εποχή όπου οι περισσότερες επιχειρήσεις και η οικονομία γενικότερα υφίστανται ένα μεγάλο πλήγμα, οι κανόνες προστασίας του ανταγωνισμού αποκτούν, ολοένα και περισσότερο, κεντρικό ρόλο στη δράση των επιχειρήσεων εντός της αγοράς για την εξασφάλιση ίσων όρων ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων. Η Ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού, λαμβάνοντας δράση ενόψει των εξελίξεων σε εθνικό επίπεδο και ακολουθώντας ενωσιακές πρακτικές συνεργαζόμενη με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Αρχών Ανταγωνισμού (European Competition Network – ECN), ήδη από τις 7/3/2020 εξέδωσε Δελτίο Τύπου με το οποίο επεσήμανε πως θα εξετάζει κατά άμεση προτεραιότητα, κάθε σχετική περίπτωση που θα υποπέσει στην αντίληψή της, σχετική με την πανδημία. Τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να είναι είτε συμπράξεις (είτε οριζόντιες είτε κάθετες) μεταξύ επιχειρήσεων είτε και ακόμα καταχρηστικές συμπεριφορές από επιχειρήσεις που κατέχουν δεσπόζουσα θέση στην αγορά. Επισημαίνεται πως το δίκαιο του ανταγωνισμού επιβάλλει στις επιχειρήσεις να αντιμετωπίζουν τις κοινωνικές και οικονομικές συγκυρίες, χαράσσοντας αυτόνομη εμπορική πολιτική με μέσα που δεν στρεβλώνουν και δεν νοθεύουν τον ελεύθερο ανταγωνισμό, χωρίς παράλληλα να αποκλείουν τους ανταγωνιστές τους από την αγορά ή να εκμεταλλεύονται το καταναλωτικό κοινό π.χ. με υπερτιμολόγηση προϊόντων. Ενδεικτικά αναφέρουμε ορισμένες πρακτικές μεταξύ επιχειρήσεων, οι οποίες μπορούν να νοθεύσουν τις συνθήκες ανταγωνισμού, όπως π.χ.
- ο καθορισμός των τιμών αγοράς ή πώλησης ή ο καθορισμός της τιμής μεταπώλησης,
- ο περιορισμός ή ο έλεγχος της παραγωγής και της διάθεσης προϊόντων υγειονομικού ενδιαφέροντος ή ακόμα και ειδών προς άμεση κατανάλωσης,
- η κατανομή των αγορών μεταξύ ανταγωνιστικών επιχειρήσεων,
- η εξάρτηση της σύναψης μιας σύμβασης από την αποδοχή εκ μέρους των συναλλασσόμενων πρόσθετων παροχών (δεσμευμένη πώληση 2 διαφορετικών προϊόντων), οι οποίες από τη φύση τους ή σύμφωνα με τις εμπορικές συνήθειες δεν συνδέονται με το αντικείμενο των συμβάσεων αυτών.
Βέβαια, το Δίκτυο ECN αναγνώρισε πως η έκτακτη αυτή κατάσταση μπορεί ενδεχομένως να προκαλέσει την ανάγκη συνεργασίας μεταξύ εταιρειών προκειμένου να διασφαλιστεί ο εφοδιασμός και η σωστή διανομή προϊόντων. Υπό τις παρούσες συνθήκες, οι αρχές ανταγωνισμού που απαρτίζουν το δίκτυο ECN, δεν θα παρεμβαίνουν σε σχέση με αυτά τα απαραίτητα και προσωρινά μέτρα, τα οποία έχουν τεθεί σε εφαρμογή προκειμένου να αποφευχθεί η έλλειψη εφοδιασμού. Κάποια ενδεικτικά παραδείγματα ενόψει των συνθηκών που έχουν δημιουργηθεί λόγω της πανδημίας ενδέχεται να είναι τα εξής:
- Ο παραγωγός προϊόντων προσωπικής υγιεινής μπορεί να ορίζει τις ανώτατες τιμές μεταπώλησης των προϊόντων του από τους αγοραστές / πελάτες του λιανεμπόρους.
- Σε ένα δίκτυο διανομής τροφίμων, ο παραγωγός μπορεί να θέσει συνιστώμενες τιμές μεταπώλησης των προϊόντων αυτών.
- Σε περίπτωση εισαγωγής νέου προϊόντος, ακόμα και η επιβολή τιμής μεταπώλησης μπορεί να είναι δικαιολογημένη για σύντομες σε χρονική διάρκεια περιόδους (π.χ. προωθητικές ενέργειες / καμπάνιες 2 έως 6 εβδομάδων).
- Μία κύρια διαδικτυακή πλατφόρμα (internetplatform/ marketplace) μπορεί να θέσει ανώτατο όριο τιμής στα προϊόντα που διατίθενται μέσω αυτής.
Η Ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού ωστόσο, κατόπιν πολυάριθμων παραπόνων καταναλωτών και δημοσιευμάτων αφενός μεν αναφορικά με σημαντικές ανατιμήσεις σε προϊόντα υγειονομικού υλικού (π.χ. αντισηπτικά) στα διάφορα σημεία λιανικής πώλησης αφετέρου δε σχετικά με τις ελλείψεις των εν λόγω προϊόντων, οι οποίες ενδέχεται να οφείλονται σε πρακτικές επιχειρήσεων στην αλυσίδα διανομής που δύνανται να εμπίπτουν στις διατάξεις του Ν. 3959/2011, σύμφωνα με το δελτίο τύπου που εξέδωσε στις 21/3/2020, ξεκίνησε τη διενέργεια έρευνας μέσω της αποστολής αιτημάτων παροχής πληροφοριών σε μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή, εισαγωγή και εμπορία υγειονομικού υλικού και συγκεκριμένα, σε χειρουργικές μάσκες και γάντια μιας χρήσης, καθώς και άλλων προϊόντων όπως αντισηπτικά μαντηλάκια και αντισηπτικά διαλύματα. Παράλληλα στις 27/3/2020, η Ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού προχώρησε στη σύσταση Ομάδας Κρούσης κατά αντιανταγωνιστικών πρακτικών λόγω Covid-19. Έργο της ομάδας αυτής είναι η ενημέρωση των επιχειρήσεων και των καταναλωτών, σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων του δικαίου του ανταγωνισμού, υπό την μορφή δελτίων τύπων και ερωτoαπαντήσεων, η πληροφόρηση του κοινού σχετικά με τις έρευνές της σε νευραλγικούς αυτήν την περίοδο επιχειρηματικούς κλάδους, η ενημέρωση του κοινού για διαδικαστικά θέματα λειτουργίας της στις παρούσες συγκυρίες και η ανάρτηση των δράσεων των άλλων εθνικών αρχών ανταγωνισμού και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ανταγωνισμού. Καταληκτικά, ενόψει της παρούσας κατάστασης, μέτρα τα οποία δεν φαίνεται να είναι προβληματικά από πλευράς δικαίου του ανταγωνισμού, δεδομένου ότι, είτε δεν συνιστούν περιορισμό του ανταγωνισμού βάσει του άρθρου 101 της ΣΛΕΕ (και του άρθρου 1 του Ν. 3959/2011) είτε συμβάλλουν στη βελτίωση της παραγωγής ή της διανομής των προϊόντων (efficiencies) που πιθανότατα θα αντισταθμίσουν κάθε τέτοιο περιορισμό επιτρέπονται, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι απαραίτητα προϊόντα θα συνεχίσουν να πωλούνται σε ανταγωνιστικές τιμές και ταυτόχρονα, η ανταγωνιστική δομή της αγοράς θα παραμένει υγιής.
Το Σχόλιό μας
Σε μια εποχή όπου οι ηλεκτρονικές αγορές βρίσκονται στο προσκήνιο σημαντικό ρόλο φαίνεται να διαδραματίζουν τα λογισμικά τεχνητής νοημοσύνης καθώς και οι επιπτώσεις της χρήσης τους σε διαδικτυακές αγορές με σκοπό την αυτόματη παρακολούθηση τιμών, την πρόβλεψή τους ή ακόμα και τη χειραγώγησή τους με αποτέλεσμα την ευθεία νόθευση του ανταγωνισμού.
